Beroemde werken: Analyse van "Sterrennacht" van van Gogh

Vincent van Gogh's (1853 - 1890) "Sterrennacht" wordt tegenwoordig door veel experts beschouwd als een van zijn belangrijkste werken. Het schilderij, gemaakt in 1889, vertegenwoordigt het volledige oeuvre van de Nederlandse schilder. Bovendien wordt het beschouwd als een van de belangrijkste werken van het impressionisme en de landschapsschilderkunst in het algemeen.

Tijdens zijn leven beschouwde Van Gogh het echter niet als een van zijn meest opmerkelijke werken. Hij beschouwde het eerder als een soort schets of voorstudie. Misschien was het deze beoordeling van de meester zelf die ertoe leidde dat het ongeveer 50 jaar uit de openbaarheid verdween. Pas in 1941 werd het uit privébezit verkocht aan het Museum of Modern Art in New York. Sindsdien maakt het schilderij van 73,7 cm x 92,1 cm deel uit van de collectie van het gerenommeerde kunstmuseum en blijft het een van de grote publiekstrekkers.

Achtergrond: Van Gogh schilderde "Sterrennacht" in een sanatorium

Vincent van Gogh schilderde het veelzeggende kunstwerk "Sterrennacht" in zijn laatste levensjaar onder bijzondere omstandigheden. In mei 1889 werd hij opgenomen in een psychiatrische kliniek in Saint-Rémy-de-Provence in Zuid-Frankrijk. Zijn mentale toestand was al aanzienlijk verslechterd in de maanden die hieraan voorafgingen. Het was nog maar zes maanden geleden dat hij een deel van zijn oor had afgesneden tijdens een ruzie met Paul Gauguin. In de Saint-Paul-de-Mausole kliniek hoopte hij op rust en herstel.

Zijn broer Theo voorzag hem van verf en doeken, zodat hij kon blijven schilderen. Hij kreeg een eigen atelierruimte in het sanatorium, waar hij talloze werken maakte - waaronder het kunstwerk "Sterrennacht". De afgebeelde scène komt echter niet overeen met het werkelijke uitzicht vanuit het gebouw van de kliniek op de sterrenhemel en het landschap. In feite had van Gogh niet de gelegenheid om het schilderij te schilderen op basis van wat hij zag. Noch vanuit zijn kamer noch vanuit zijn atelier had hij een duidelijk zicht op het landschap zoals dat op zijn schilderij te zien is. Bovendien mocht hij aanvankelijk het terrein van de kliniek niet verlaten om in de open lucht te schilderen. Daarom wordt tegenwoordig aangenomen dat hij het schilderij componeerde uit fragmenten van zijn geheugen.

Beschrijving van "Sterrennacht": Van Gogh maakte de hemel tot hoofdpersoon

Het werk weerspiegelt Van Goghs fascinatie voor de nachtelijke atmosfeer. Hij geloofde zelfs dat de kleuren 's nachts veel intenser waren dan overdag. Toch schilderde hij maar weinig Beelden waarin hij de nachtelijke stemming net zoveel ruimte gaf als in de "Sterrennacht".

Aan het begin van elke analyse van Van Gogh's Sterrennacht staat de hemel. Hij wijdde meer dan tweederde van het schilderij aan wolkenformaties, de maan en de sterren. Bijzonder opvallend hier zijn de wolken die de lucht bedekken in grote wervelingen. Ze lijken op hoge golven in een stormachtige zee. De dynamische indruk van het schilderij wordt ondersteund door de techniek die van Gogh toepaste in de "Sterrennacht". Hij bracht de olieverf met zijn typische korte penseelstreken op het doek aan. Zo zette hij de korte monochrome lijnen met een gelijkmatig ritme in beweging.

Van Gogh besteedde net zoveel aandacht aan de maan en de vele sterren als aan de wolken. Het schilderen van deze hemellichamen werd beschouwd als een bijzondere uitdaging. Hij zag in hen veel meer dan alleen maar witte stippen aan de donkere hemel. In plaats daarvan zag hij er verschillende kleurschakeringen in, van geel tot groen en van blauw tot roodtinten. Daarom zette hij de sterren in dit schilderij ook zorgvuldig in scène. Hij definieerde hun middelpunten in geel, oranje en wit. Daaromheen schilderde hij uitgebreide, cirkelvormige, lichtgekleurde halo's.

Net zoals van Gogh zich niet aan het echte firmament hield toen hij de lucht schilderde, vermengde hij ook fantasie en werkelijkheid in het landschap in het onderste derde deel van het schilderij. In alle gebouwen week hij af van de typische architectuur van Zuid-Frankrijk. Ook rangschikte hij de huizen van het dorp anders. Blijkbaar moest van Gogh ook improviseren met de kerk. Hij schilderde het classicistische bouwwerk zonder de oorspronkelijke klokkentoren en zonder de karakteristieke grote koepel.

De bergketens aan de rechterrand van het schilderij komen echter overeen met het echte landschap. De cipressen die van Gogh op de voorgrond van het schilderij plaatste komen veel voor in deze regio. Hij schilderde ze in donkergroen en bruin, waardoor ze lijken op grote vlammen die opstijgen. Het hele tafereel lijkt - voor een schilderij van de nacht - zeer goed verlicht. Van Gogh schilderde de lucht voornamelijk in lichtblauwe tinten en in wit en geel. Hij gebruikte echter bijna nooit donkerblauw of zwart, wat typische kleuren voor de nacht zijn.

Wat wilde Van Gogh uitdrukken met dit schilderij? "Sterrennacht" en zijn interpretaties

Het is niet bekend wat van Gogh met het schilderij wilde uitdrukken. Er doen dan ook veel theorieën de ronde over de mogelijke betekenis van het werk "Sterrennacht". Zowel het algemene motief als de afzonderlijke elementen van het schilderij en de biografie van van Gogh zijn geanalyseerd.

Interpretaties die het kunstwerk "Sterrennacht" zien als een direct bewijs van zijn desolate mentale toestand zijn bijzonder gebruikelijk. Veel elementen van het schilderij suggereren zijn levenscrisis en lijden. De dynamische lucht, bijvoorbeeld, wordt vaak geïnterpreteerd als een symbool van zijn getroebleerde gemoedstoestand. Het contrast tussen de turbulente wolkenformaties en het serene landschap kan ook gezien worden als een indicatie van zijn innerlijke onrust.

De heldere en grote maan zou ook een aanwijzing kunnen zijn voor Van Goghs gedachten. Het wordt beschouwd als een symbool van verandering en transformatie, maar ook als een teken van hoop en verlossing. De zeer prominent geplaatste cipresboom spreekt ook tot de verbeelding. De cipres heeft door de geschiedenis heen veel verschillende betekenissen gehad, maar wordt vaak geassocieerd met het hiernamaals en rouw, maar ook met de onsterfelijkheid van het leven.

Uiteindelijk blijft elke interpretatie speculatief

Van Gogh speelde in zijn schilderijen duidelijk met sterke contrasten zoals licht en donker en rust en onrust. Een direct verband leggen tussen psyche en werk is echter op zijn minst discutabel onder kunstkenners. Er is geen gedocumenteerde medische diagnose van zijn werkelijke gezondheid. Bovendien stond van Gogh er niet per se om bekend dat hij zijn emoties direct in zijn schilderijen tot uitdrukking bracht. De meeste van zijn werken, met hun heldere kleuren en kalme scènes, lijken eerder levensbevestigend dan depressief en wanhopig.

Maar de ware betekenis van "Starry Night" zal waarschijnlijk voor altijd een mysterie blijven.