"De grote golf bij Kanagawa”: De Japanse Golf en zijn betekenis
Het is het beroemdste kunstwerk uit Japan en een van de meest geliefde zeegezichten: "De grote golf bij Kanagawa" van Katsushika Hokusai (1760-1849). De houtsnede is het eerste stuk uit een serie van 36 motieven die de Japanse kunstenaar vanaf 1830 in opdracht maakte.
De cyclus beelden toont verschillende uitzichten op de berg Fujii en het omringende landschap. Geen van de andere motieven in deze serie bereikte echter dezelfde betekenis als "De grote golf bij Kanagawa". Er wordt aangenomen dat er meer dan 8.000 afdrukken zijn gemaakt van de originele houtblokken. Hiervan is echter maar een fractie bewaard gebleven. Er wordt aangenomen dat er vandaag de dag nog minder dan 200 exemplaren bestaan.
De reproducties variëren in kwaliteit wat betreft kleuren en beelddetails. Versies van dit werk zijn te vinden in vele kunstinstellingen wereldwijd, waaronder het British Museum in Londen het Nationaal Museum van Tokio, het Metropolitan Museum of Art in New York City de Beierse Staatsbibliotheek in München en het Rijksmuseum Amsterdam.
Katsushika Hokusai: de meester achter de grote golf
De maker van deze nu wereldberoemde houtsnede, Katsushika Hokusai, wordt tegenwoordig beschouwd als de belangrijkste vertegenwoordiger van de zogenaamde Ukiyo-e. Deze stijl was de belangrijkste artistieke expressievorm in de Japanse Edo-periode van 1608 tot 1868.
Hokusai maakte niet alleen zelf talloze werken, maar gaf ook les in tekenen en houtsneden. Hij werkte echter niet altijd onder dezelfde naam. Naar verluidt gebruikte hij gedurende zijn carrière meer dan dertig verschillende pseudoniemen.
Het beroemdste werk van Hokusai, oorspronkelijk getiteld "Onder de golfslag in de zee bij Kanagawa", is in de 21e eeuw nog steeds een wereldwijd icoon. De Japanse golf is van belang op vele gebieden van cultuur en economie. Het is ontelbare keren gekopieerd, geciteerd en gevarieerd. Het golfmotief is gebruikt in advertenties en gedrukt op talloze producten. Voor Japan is "The Great Wave" nog steeds een belangrijk reclamemedium en ambassadeur voor het land en zijn cultuur.
| De Centrale Bank van Japan eert de grote betekenis van 'De grote golf bij Kanagawa' in 2024 door er het motief van te maken op het bankbiljet van 1.000 yen. |
"De grote golf bij Kanagawa" als een van de belangrijkste werken van de Edo-periode en Ukiyo-e
De kunstenaar Katsushika Hokusai maakte zijn beroemde werk in 1832, tijdens de heerschappij van het Japanse shogunaat Tokugawa. Tijdens deze periode, ook wel bekend als de "Edo-periode", voerde het shogunaat een strikt beleid van isolatie van grote delen van de wereld, vooral het Westen. Slechts enkele handelsvertegenwoordigers uit China, Korea en Nederland kregen toegang tot Japan.
Ondanks, of misschien wel dankzij, het strenge protectionisme bereikte Japan in deze periode economische voorspoed. Het politieke en economische isolement van Japan beïnvloedde echter ook de kunst. De bloeiende economie leverde veel rijke kooplieden op. Zij raakten op hun beurt steeds meer geïnteresseerd in kunst en cultuur. Theater, muziek, mode, literatuur en beeldende kunst beleefden een opleving.
| In de schilderkunst en de houtsneden werd Ukiyo-e de belangrijkste stijl, gericht op de kleurrijke wereld van festivals, plezier en luxe. Kunstenaars schilderden zowel het kleurrijke leven in de stad als landelijke taferelen en zeegezichten. |
Ook Hokusai beoefende deze stijl. Hij was meer dan 60 jaar oud toen hij de opdracht kreeg om een serie houtsneden te maken van Mount Fujii. Binnen vijf jaar maakte hij een serie houtsneden met de titel "36 Views of Mount Fuji", die het landschap rond de vulkaan lieten zien. The Great Wave' toont een uitzicht op Mount Fuji vanaf de zee, maar dit is waarschijnlijk niet gebaseerd op de persoonlijke observaties van de kunstenaar. De scène was waarschijnlijk eerder het product van zijn verbeelding, waarin hij visualiseerde hoe een uitzicht op de berg vanaf zee eruit zou kunnen zien.
De grote golf bij Kanagawa - Beeld Beschrijving
Volgens de titel van het werk laat het Beeld een scène zien die zich zou kunnen hebben afgespeeld in de baai van de Kanagawa Prefectuur - waar tegenwoordig Tokio onder valt. De compositie bestaat voornamelijk uit drie elementen
- golven,
- vissersboten
- en de berg Fujii.
Daarnaast zijn er enkele wolken in de lucht, evenals de titel en de handtekening van de kunstenaar in de linkerbovenhoek.
Het centrale motief is de krachtige golf die bijna de helft van de houtsnede in beslag neemt en aan de linkerkant van de afbeelding uittorent. De schuimkuiven zijn hier bijzonder opvallend. Deze lijken een leger van klauwen te vormen. Sommige beschrijvingen van "De grote golf bij Kanagawa" suggereren geesten te zien in de nevel. Anderen zien skeletten of het silhouet van een draak. De golf stapelt zich dreigend op, schijnbaar op het punt om neer te storten op de drie vissersboten beneden. De vissers worstelen zichtbaar met de kolkende zee en proberen te voorkomen dat hun lange boten kapseizen.
In de ruwe deining is er echter een sprankje hoop: Een gang in het water geeft zicht op de achtergrond. Hier plaatste Hokusai de berg Fujii, die door veel Japanners als heilig wordt beschouwd. Hokusai benadrukte de berg in grijze kleur, waardoor de besneeuwde top als een baken aan de horizon glanst.
Traditie en innovatie gecombineerd in Hokusai's gekleurde Woodblock Print
Hokusai maakte "De grote golf bij Kanagawa" met behulp van de traditionele Japanse techniek van kleurenhoutsneden. Bij dit drukproces worden de motieven in houten blokken gesneden. De kleuren worden vervolgens met de hand op deze drukblokken aangebracht. Voor elk van de gewenste kleuren is een apart drukblok nodig. In de laatste stap wordt het beeld overgebracht op papier, waardoor een grafische afdruk ontstaat.
Hokusai maakte waarschijnlijk talloze schetsen voor de eigenlijke houtsnede, die later werden gebruikt als sjablonen voor het snijden van de drukblokken. De kleurenafdrukken op het originele houtblok meten 25 cm × 37 cm. Er werden minstens zeven kleuren gebruikt voor de inkleuring: donkerblauw, lichtblauw, middenblauw, lichtgrijs, donkergrijs, beige en roze. Vooral het sterke donkerblauw dat Hokusai koos voor de weergave van de zee is opvallend, waardoor het een belangrijke vernieuwing is. Hokusai was een van de eerste houtsnijkunstenaars die Pruisisch blauw voor zichzelf ontdekte.
| Hokusai gebruikte "Pruisisch blauw" (ook bekend als "Berlijns blauw"), dat toen nog grotendeels onbekend was in Japan. Het is een lichtechte, bijzonder sterke tint blauw. Dit pigment werd voor het eerst geproduceerd in Duitsland aan het begin van de 18e eeuw en geëxporteerd naar Japan aan het begin van de 19e eeuw. |
Hokusai's Woodblock Prints beïnvloedden de Europese kunst in de 19e eeuw aanzienlijk
Tijdens Hokusai's leven was "De grote golf bij Kanagawa" een zeer populair motief in Japan en werd het in grote aantallen gereproduceerd. Het feit dat "De grote golf bij Kanagawa" belangrijk was in Hokusai's thuisland was ook te wijten aan het isolatiebeleid van de shogun, die nauwelijks culturele artefacten uit andere landen toeliet.
De status die deze houtsnede eerst in Europa en later in de rest van de wereld verwierf, was echter veel opmerkelijker. Na het einde van het isolement van Japan in de jaren 1860 begon naast de economische opening ook een uitwisseling van kunstwerken.
| Tijdens het proces dat bekend staat als "Japonisme" werden veel werken van Japanse kunstenaars geëxporteerd naar Amerika en Europa. "De grote golf bij Kanagawa" werd voor het eerst publiekelijk tentoongesteld in Parijs in 1867. Het is echter mogelijk dat sommige prenten al eerder hun weg naar Europa hadden gevonden. |
Tal van beroemde schilders waren gefascineerd door de exotische Japanse kunst, waaronder Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Egon Schiele en Gustav Klimt. Claude Monet bouwde zelfs zijn eigen collectie op van meer dan 250 Japanse werken, waarvan er ongeveer 20 van Hokusai waren.
Ook andere kunstenaars lieten zich inspireren door "De Grote Golf". Zo koos componist Claude Debussy de houtsnede als omslagafbeelding voor de eerste editie van zijn partituur voor "La Mer" en beeldhouwer Camille Claudel citeerde het onmiskenbaar in haar beeldhouwwerk "De Golf".
Interpretatie van "De grote golf bij Kanagawa" - een werk vol symboliek
"De grote golf bij Kanagawa" is niet alleen indrukwekkend vanwege de esthetiek en briljante technische uitvoering. Het Beeld is ook fascinerend vanwege de symboliek en de vele mogelijke interpretaties. Hoewel Hokusai misschien alleen geïnteresseerd was in het weergeven van de schoonheid van het landschap in zijn serie houtsneden van Mount Fujii, speculeren velen over diepere betekenissen.
Een wijdverbreide interpretatie van "De grote golf bij Kanagawa" is bijvoorbeeld dat het beeld het contrast tussen de verschillende kanten van de natuur laat zien: Aan de ene kant is er de overweldigende schoonheid van de zee met haar woeste golven. Aan de andere kant is er de ongetemde kracht en vernietiging die van de natuur kan uitgaan. De houtsnede wordt ook vaak gezien als een herinnering aan de vergankelijkheid van de mens, omdat de vissers in hun boten machteloos staan tegenover de krachten van de natuur.
Misschien ligt de betekenis van "De grote golf bij Kanagawa" ook in het feit dat de golf dreigt in te storten over Mount Fujii. De bedreiging van dit culturele en religieuze icoon van Japan zou kunnen duiden op een bedreiging van het land door buitenlandse mogendheden. Uiteindelijk kan Fujii als heilige berg in dit Beeld echter symbool staan voor een baken van hoop en stabiliteit in moeilijke tijden.
De afgelopen tijd is er vaak verwezen naar Hokusai's bijna 200 jaar oude houtsnede en is deze vaak gereproduceerd in verband met de verwoestende aardbeving en tsunami van 2011. Vermoedelijk zal elke volgende generatie haar eigen interpretatie van dit tijdloze meesterwerk vinden.