Van Dürer tot Katz - Beroemde kunstenaars van de landschapsschilderkunst

Natuur en architectuur hebben schilders sinds de Renaissance gefascineerd en geïnspireerd. Door de eeuwen heen heeft de landschapsschilderkunst zich ontwikkeld tot een divers genre met een grote verscheidenheid aan motieven. Natuurlijke landschappen zoals bergen, bossen of velden maken er net zo goed deel van uit als parken of tuinen. Zeegezichten, zoals de zee, strandgezichten, havens of meren, vallen ook onder dit genre.

Door de mens gemaakte cultuurlandschappen, zoals steden en dorpen, en individuele gebouwen zoals kerken, kastelen of fabrieken, worden ook opgenomen. Mensen spelen echter geen of een zeer ondergeschikte rol. Individuele mensen of kleine groepen dienen hoogstens als staf, als aanvulling op de natuur en de gebouwen.

Het genre van de landschapsschilderkunst is door de eeuwen heen voortdurend geëvolueerd, waarbij elk tijdperk zijn eigen interpretaties heeft gevonden. Schilders van alle stijlen hebben landschapsschilderijen in hun portfolio. Bekende landschapsschilders zijn Albrecht Dürer, Caspar David Friedrich, Claude Monet, Edvard Munch, Gabriele Münter en Alex Katz.

De ontwikkeling van de landschapsschilderkunst en haar kunstenaars

Het duurde even voordat het landschap zich in Europa als zelfstandig genre vestigde: De geschiedenis van de landschapsschilderkunst begint in de oudheid. Muurschilderingen met planten en topografieën zijn bekend uit het Romeinse Rijk en het oude Griekenland. Lange tijd dienden landschapsafbeeldingen in de schilderkunst echter alleen als omlijsting of achtergrond voor scènes waarin mensen centraal stonden.

Pas in de 15e eeuw begonnen sommige schilders zich in hun schilderijen uitsluitend te richten op de natuur en architectuur. Vanaf de 17e eeuw werd de landschapsschilderkunst een zelfstandig onderwerp. Tijdens de Romantiek maakten kunstenaars van het landschap een spiegel van hun innerlijke leven. Ze schilderden dramatische en weelderige scènes met een symbolische betekenis. Beroemde landschapsschilders uit deze tijd waren William Turner, Caspar David Friedrich en John Constable.

Aan het begin van de 20e eeuw bleef de belangstelling voor landschapsschilderkunst groot. Onder de expressionisten waren veel beroemde landschapschilders zoals Emil Nolde, Franz Marc, Ernst Ludwig Kirchner en Paula Modersohn-Becker.

Na de Tweede Wereldoorlog kwam abstractie in de schilderkunst op. Concrete onderwerpen speelden niet langer een rol in deze stijl, waardoor de landschapsschilderkunst korte tijd aan belang verloor. Zelfs in de Pop Art waren landschapsafbeeldingen vrij zeldzaam. In de hedendaagse kunst maken ze echter weer deel uit van het vaste repertoire van veel schilders.

Zes beroemde landschapsschilders

Van de Renaissance en de Romantiek tot het Modernisme en de hedendaagse kunst - de landschapsschilderkunst heeft talloze belangrijke namen voortgebracht. Hier laten we je kennismaken met zes beroemde landschapsschilders, waarbij we de unieke aspecten van hun artistieke expressie belichten.

Albrecht Dürer: Pionier van de Europese landschapsschilderkunst

Een van de pioniers van de landschapsschilderkunst in Europa was de renaissancekunstenaar Albrecht Dürer (1471-1528). De Duitse schilder, tekenaar en graveur staat bekend om zijn zeer gedetailleerde studies van dieren en planten en realistische portretten. Tot zijn beroemdste werken behoren "Biddende handen" en "Jonge haas".

Hij was echter ook een gerenommeerd landschapsschilder, die zich intensief bezighield met het afbeelden van natuur en architectuur. Zelfs in zijn portretten hechtte hij veel belang aan het realistisch weergeven van het landschap op de achtergrond. Zelfs als dit slechts kleine delen van het schilderij waren, werkte hij zeer nauwgezet - bijvoorbeeld in zijn "Zelfportret op 26-jarige leeftijd" uit 1498.

Geïnspireerd door zijn vele reizen door Duitsland en Europa, maakte Dürer steeds meer schilderijen en gravures met uitsluitend landschappen. Hij concentreerde zich op stadsgezichten en individuele beelden, bijvoorbeeld:

• "Binnenplaats van het voormalige kasteel in Innsbruck" (ca. 1495),
• "Trento, Uitzicht vanuit het noorden" (1495),
• "Uitzicht op het kasteel van Trento".

Hij maakte ook pure natuurtaferelen zoals "Vijver in het bos" (ca. 1495) en "Wilgenmolen" (ca. 1506). Hoewel de landschapsschilderijen van Dürer vandaag de dag misschien niet zo bekend zijn als veel van zijn andere werken, is zijn pioniersgeest in dit genre van grote betekenis gebleken voor de kunstgeschiedenis.

Hoogtepunt van de Romantiek: De beroemde landschapschilder Caspar David Friedrich

De schilderijen van de Duitse schilder Caspar David Friedrich (1774-1840) zijn de belichaming geworden van de romantische schilderkunst. Zijn landschapsschilderijen worden gekenmerkt door een groot detail en een adembenemende sfeer. Friedrich was in staat om de ideeën van zijn tijd direct in zijn werken tot uitdrukking te brengen. Zijn werken vertellen over spiritualiteit en mystiek, maar ook over melancholie en verlangen.

De beroemde landschapsschilder droeg ook aanzienlijk bij aan de verdere evolutie van het genre. Hij schilderde talloze pure landschapsschilderijen, zoals:

• "De zee van ijs",
• "De ochtend",
• "De Watzmann".

Tegenwoordig is hij echter vooral bekend om zijn karakteristieke manier om mensen in natuurlijke scènes op te nemen, waarbij hij ze meestal van achteren of van opzij laat zien. Op deze manier leiden de mensen nooit af van het landschap. De beste voorbeelden zijn:

• De beroemde "Zwerver boven de zee van mist",
• "Krijtrotsen op Rügen",
• "Twee mannen die de maan aanschouwen".

De beroemde landschapschilder brak echter ook heel concreet met sommige tradities van dit genre. Zijn grootste taboedoorbreking pleegde hij in 1808 met zijn "Kruis in de bergen". Hij had de vrijheid genomen om een religieus motief - in dit geval het kruisbeeld - te integreren in een landschapsschilderij. Hij had het christelijke symbool ook heel klein afgebeeld en het zo gedegradeerd tot een staffage.

Friedrich week echter nog verder af van de conventionele landschapsschilderkunst. Zijn schilderijen tonen geen echte landschappen, maar fictieve composities van motieven uit verschillende streken.

Claude Monet: Impressies van landschappen vol licht en kleur

Het impressionisme in de 19e eeuw betekende een compleet nieuw hoofdstuk voor de landschapsschilderkunst. Kunstenaars uit dit tijdperk lieten veel van de gebruikelijke conventies van de schilderkunst los. Ze streefden niet langer naar de meest realistische weergave van hun onderwerpen. In plaats daarvan wilden ze hun perceptie en de sfeer van het moment vastleggen in hun schilderijen.

Ze besteedden vooral aandacht aan hoe het licht de scène verlichtte en weerkaatste op de voorwerpen. Landschappen boden perfecte onderwerpen voor dergelijke afbeeldingen. Uit deze tijd stammen veel landschapsschilders.

Een belangrijke vertegenwoordiger van het impressionisme en een beroemde landschapsschilder was Claude Monet (1840-1926). Samen met Camille Pissarro, Édouard Manet en Edgar Degas leverde hij als pionier een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van deze stijl. Hij maakte talrijke, nu wereldberoemde werken in dit genre. Deze omvatten uitgestrekte panorama's zoals

• "Het papaverveld bij Argenteuil",
• "Indruk, zonsopgang",
• "Landschap in Saint-Martin".

Hij schilderde echter ook kleinere delen van landschappen zoals "Hooibergen in het zonlicht", "De Japanse brug in de tuin van Giverny" en talrijke variaties van waterlelies.

Edvard Munch: De beroemde landschapschilder uit Noorwegen

Edvard Munch (1863-1944) is bij het grote publiek vooral bekend vanwege zijn schilderij "De Schreeuw". Hij was echter ook een belangrijk landschapsschilder.

In de beelden van Munch stelden de onderwerpen zichzelf niet langer voor, maar werden ze symbolisch geladen. Om dit te bereiken ontwikkelde hij een individuele beeldtaal en liet hij de realistische schilderstijl los. Hij vereenvoudigde de hele compositie, reduceerde de details van de onderwerpen en werkte met weinig maar zeer krachtige kleuren. Zijn belangrijke landschapsschilderijen zijn onder andere:

• "Groep meisjes op een brug" (1902),
• "De tuin in Asgardstrand" (1905),
• "Avenue in een sneeuwstorm" (1906),
• "Winterlandschap" (1915),
• "Appelboom" (1921).

Munchs innovatieve techniek maakte van hem een pionier van de expressionistische schilderkunst en een belangrijk schilder van het Klassiek Modernisme. Hij werd een rolmodel voor vele andere landschapsschilders na hem.

Gabriele Münter: Een sleutelfiguur in het expressionisme

Gabriele Münter (1877-1962) is een van de belangrijkste persoonlijkheden van het expressionisme aan het begin van de 20e eeuw. De schilderes speelde een actieve rol in de ontwikkeling van de avant-garde in Duitsland. Ze werd al in 1909 lid van de "Nieuwe Münchense Kunstenaarsvereniging". In 1911 verliet ze deze echter weer en organiseerde ze samen met Wassily Kandinsky en Franz Marc de legendarische "Eerste tentoonstelling van de redactie van Der Blaue Reiter". Ze werkte ook aan de almanak die tegelijkertijd werd gepubliceerd. In de jaren daarna organiseerde ze zelfstandig nog meer tentoonstellingen van hedendaagse kunst.

Gabriele Münter had de traditionele schilderkunst al vroeg verlaten. Aan het begin van de 20e eeuw, toen veel landschapskunstenaars nog zo dicht mogelijk bij de natuur probeerden te komen, had zij al een vroege vorm van expressionistisch schilderen ontwikkeld. Daarbij benadrukte ze de artistieke expressie boven het detail. Münter reduceerde de onderwerpen van haar schilderijen steeds meer tot hun wezenlijke kenmerken. Ze werkte voornamelijk met monochrome vlakken, die ze met duidelijke contouren omlijnde. Werken zoals

• "Wind en wolken" (1910),
• "Staffelsee" (1936),
• "Drie huizen in de sneeuw" (1933),
• "Het Blauwe Meer" (1934),
• "Uitzicht op de bergen" (1934),

fascineren door hun helderheid en expressiviteit.

Beroemde landschapschilder: Alex Katz, de minimalist

In het midden van de 20e eeuw had de landschapsschilderkunst wat aan populariteit ingeboet. In deze fase domineerden abstracte schilderstijlen, met minder aandacht voor concrete onderwerpen. De Amerikaanse schilder Alex Katz, geboren in 1927, bleef zich echter inzetten voor de figuratieve schilderkunst - en dus ook voor de landschapsschilderkunst. De kunstenaar uit Brooklyn, New York, ontwikkelde de hedendaagse figuratieve beeldtaal.

Ook componeert hij zijn landschapsschilderijen soms met alleen een monochrome achtergrond en twee of drie boomstammen, bijvoorbeeld in "Goud en Zwart II". Voor stedelijke nachtscènes heeft hij echter alleen de verlichte ramen en de contouren van gebouwen nodig ("Night House 1").

Zijn elegante visuele orde maakte Alex Katz tot een beroemd landschapsschilder en een van de belangrijkste Amerikaanse schilders van de 20e en 21e eeuw. Door zijn minimalistische beeldtaal wordt hij ook beschouwd als een belangrijke pionier van de Pop Art.