Impressionisme
Het begin van een nieuw tijdperk in de schilderkunst
Halverwege de 19e eeuw bracht het impressionisme fundamentele en blijvende veranderingen in de schilderkunst teweeg. De kunstenaars van het impressionisme probeerden de sfeer van een vluchtig moment vast te leggen vanuit hun subjectieve perspectief. Claude Monet vatte het nieuwe concept van impressionistische kunst als volgt samen: "Ik ben niet geïnteresseerd in het object, maar in wat er tussen mij en het object gebeurt." Volgens Monet was het de taak van de kunstenaar om weer te geven wat er bestaat tussen het object en de kunstenaar, namelijk de schoonheid van de atmosfeer. Op deze manier stelden de kunstenaars van het impressionisme verschillende gevestigde principes van die tijd ter discussie. Ze legden niet langer de nadruk op de objecten in het beeld en hun realistische weergave. Ze namen ook afstand van een picturale structuur die volgens strikte formele regels was opgebouwd en verbande elk verhalend of documentair karakter uit de schilderijen.
Kenmerken van het impressionisme: Licht, landschappen en heldere kleuren
Door zich te richten op de sfeer van het moment, hechtte het impressionisme veel belang aan de weergave van lichtomstandigheden. Dienovereenkomstig kozen de schilders hun motieven en beelddetails zodanig dat het licht en de overwegend heldere, lichtgevende kleuren zich op grote oppervlakken konden ontvouwen. De favoriete motieven van het impressionisme waren dan ook uitgestrekte landschappen zoals velden, tuinen, bossen of de zee. Mensen speelden meestal een ondergeschikte rol, dienden vaak als personeel of verschenen in grotere sociale scènes. Ongeacht het motief was het volgens de impressionisten niet nodig om mensen en de natuur realistisch af te beelden om de stemming van het moment weer te geven. Omdat picturale objecten uiteindelijk alleen dienden als reflecterende oppervlakken voor licht, werden gedetailleerde voorstellingen in impressionistische schilderkunst gemeden en schilders verzachtten de contouren van objecten. Ze werkten vaak met korte penseelstreken, waardoor een "flikkerend" effect op het doek ontstond dat kenmerkend werd voor impressionistische schilderijen. "Plein air" schilderen was ook wijdverbreid onder impressionistische kunstenaars. Om hun individuele indrukken zo direct en onvervalst mogelijk op het doek te kunnen zetten, trokken ze met hun ezel en verf de natuur in en werkten in de open lucht.
Onbegrepen door tijdgenoten, tegenwoordig zeer populair
Met hun onconventionele benadering van de schilderkunst kreeg het impressionisme aanvankelijk te maken met veel onbegrip van zowel critici als het publiek in die tijd. Een journalist van Le Figaro zou een van hun tentoonstellingen hebben beschreven als een "ramp veroorzaakt door een paar gekken". En de kunstcriticus Louis Leroy schreef in 1874 over Claude Monets iconische meesterwerk "Impression, soleil levant": "Een behangpapier in zijn embryonale staat is meer af dan dat zeegezicht." Tegenwoordig wordt dit tijdperk heel anders bekeken. Het staat buiten kijf dat deze fase essentiële impulsen gaf aan veel latere stijlen. Tentoonstellingen van werken van Franse kunstenaars als Claude Monet, Camille Pissarro, Auguste Renoir, Edgar Degas of Édouard Manet, maar ook van Duitse vertegenwoordigers als Max Liebermann, Lovis Corinth of Max Slevogt, genieten vandaag de dag een grote populariteit - niet in de laatste plaats omdat veel werken van impressionistische kunst momenteel tot de duurste schilderijen behoren. Bij ars mundi kun je verschillende impressionistische beelden kopen.